Kudüs… Ey Kudüs, yeniden

Taha Kılınç - Yeni Şafak

Okunup bitirildiÄŸinde, yazarlarını kıskandıran kitaplar vardır. “Ah keÅŸke” dersiniz, “Bunu ben yazmış olsaydım!” Mesele sadece yazarların ulaÅŸtığı ün ya da elde ettikleri maddî kazanç deÄŸildir. Hatta bunlar, denklemin çok küçük parçalarıdır. Ä°nsanı esas kıskançlığa düşüren ÅŸey, bu kitapların yazılış sürecinde eriÅŸilen kaynaklar, kendileriyle röportajlar yapılan ünlü simalar, taranan arÅŸivler ve gözden geçirilen temel metinlerdir. “Bunu ben yazsaydım keÅŸke!” cümlesi, bu açıdan bakınca aslında “KeÅŸke bu kadar tecrübeyi ve bilgiyi ben edinseydim!” demektir.

Yollarının kesiÅŸtiÄŸi 1950’lerden itibaren, birlikte birçok baÅŸyapıta imza atan Dominique Lapierre ve Larry Collins, iÅŸte tam da bu cümlelerin hedefi olabilecek iki yazar.

Diplomat bir babanın oÄŸlu olan Fransız asıllı Lapierre, küçük yaÅŸlarından itibaren kendi yolunu çizmeyi kafasına koymuÅŸ, ailesinden harçlık almamak için boyacılık bile yapmış biriydi. Türkiye de dâhil birçok ülkeyi gezdikten sonra ufak ufak yazmaya baÅŸlayan Lapierre’in yolu, Paris’teki bir pastahanede Larry Collins’le kesiÅŸti. ABD’nin Connecticut eyaletinde dünyaya gelen ve Yale Ãœniversitesi’nde saÄŸlam bir eÄŸitim alan Collins, bir süre reklamcılık sektöründe çalışmış, daha sonra askerlik görevi için Fransa’ya gelmiÅŸti. Kısa bir sohbetin ardından kafalarının tamamen uyuÅŸtuÄŸunu fark eden ikili, sıkı dost ve iÅŸ ortağı oldu.

Dominique Lapierre ve Larry Collins, Collins’in aniden öldüğü 2005 yılına kadar, ortak imza ile birbirinden ilginç ve önemli kitaplar yazdılar. Hindistan’ın Ä°ngiltere’den bağımsızlığını kazanma sürecini anlattıkları “Bu Gece Özgürlük”, ünlü matador Manuel Benitez Peres’in yaÅŸamöyküsü eÅŸliÄŸinde Ä°spanya iç savaşını mercek altına aldıkları “Yasımı Tutacaksın”, Ä°srail’in kuruluÅŸunu ve buna Arap dünyasının gösterdiÄŸi reaksiyonu ustalıkla tasvir ettikleri “Kudüs Ey Kudüs”, 1968 Mayıs’ını konu edinen “Paris Yanıyor Mu?” baÅŸta olmak üzere, yayımladıkları eserler hep yakın tarihin dönüm noktalarına ışık tuttu.

Lapierre-Collins ikilisinin imzasını taşıyan kitaplar, arka planında yıllarca süren uzun araştırmalar, kıtalara yayılan uzun yolculuklar ve çok sıkı bir akademik disiplin demekti. İki arkadaş, gazeteciliğin kazandırdığı merak ve fikr-i takiple, belki de enstitülerin kalabalık ekiplerle ancak oluşturabileceği kalıcı ve hacimli metinler yaratmayı başardılar.

***

Tüm dünyada Ä°srail-Filistin çatışmasının olmazsa olmaz metinlerinden kabul edilen Kudüs Ey Kudüs, Türkçe’de uzun süre ihmal edildikten sonra, nihayet geçtiÄŸimiz günlerde Kronik Yayınları tarafından yeniden yayımlandı. 1970’lerin ilk yarısında dilimize çevrildikten sonra sadece 3-4 baskı yapabilen ve günümüzün fast-food malumat ortamında arada kaynamaya mahkûm edilen eser, ÅŸimdi hak ettiÄŸi ÅŸekilde özenli bir baskıyla tekrar elimizin altında.

Ä°srail’in kuruluÅŸuna giden süreci ve yaÅŸanan sancılı ayları adeta dakika dakika anlatan, bunu yaparken de Filistin meselesine esas teÅŸkil eden noktaları teker teker gözler önüne seren Kudüs Ey Kudüs’ün kaleme alınması için, Dominique Lapierre-Larry Collins ikilisi, tam beÅŸ yıl sıkı bir araÅŸtırma yapmış. Ä°srail ve Filistin cephesinin ana kahramanlarıyla bire bir röportajları, özel arÅŸivlerden belgelerin toplanmasını ve olaylara tanıklık edenlerin canlı anlatımlarını da içeren bu sürenin ardından, yaklaşık 700 sayfalık bir metin ortaya çıkmış.

Kudüs Ey Kudüs, Filistin meselesiyle ilgili derinlemesine bir bilgiye ya da önseziye sahip olmayanları çarpacak bir kitap. Yer verilen anekdotlardan bazılarının, sıradan okuyucuyu “Bunlar gerçekten yaÅŸanmış olabilir mi?” sorusuna sevk etmesi kaçınılmaz. Hatta -özellikle Arap tarafına dair anlatılan bazı hususların- okuyucuyu, kitabın taraflı olduÄŸunu düşünmeye itmesi de gayet normal. Tüm bu duygusal tepkiler bastırılıp, kitap sakin bir kafayla ve altı çizilerek okunduÄŸunda, yerine getirilmesi gereken bir görev daha çıkıyor karşımıza: BaÅŸka kaynaklar üzerinden çaprazlama okumalarla, Lapierre-Collins’in saÄŸlamasını yapmak. Bu yapıldığında ulaÅŸtığımız sonuç ise, -biz Müslümanlar açısından özellikle- epey acıklı: Çok büyük fırsatlar kaçırmışız. Ve maalesef, yazarların 1940’lara dair çizdikleri tablo, benzer hatalar tekrarlandığı için, günümüzde de aynen geçerli.

Kudüs Ey Kudüs, Müslüman okuyucu açısından bir özeleştiri ve ayna metni adeta. Sloganların karın doyurmadığını, tam tersine açlığı daha da artırdığını anlamaya yarayacak bir metin ayrıca.

***

Hızlıca kapatmamız gereken temel bir eksiğimiz var: Hikâyelerimizi kendimiz yazamıyoruz. Yakın ve uzak tarihimize dair en çarpıcı ve vurucu metinlerin (ve de belgesel ve filmlerin) neden çoğunlukla Müslüman olmayan isimlerin elinden çıktığı üzerinde ciddi olarak düşünmeliyiz. Tüm dünyada sansasyon yaratan ve büyük etki uyandıran hikâyelerimizi artık kendimiz anlatmak durumundayız.

OrtadoÄŸu’nun modern tarihi, tartışmalı meselelerle ilgili anlatılar, çatışmaların adaletli biçimde tasviri… Yapacak epey iÅŸ, yazılacak epey kitap var. EÄŸer başımızı ateÅŸli sloganlardan ve olmayacak hayallerden kaldırabilirsek.